Τολστόι

Επώνυμο Ρώσων συγγραφέων, καλλιτεχνών και κοινωνικών παραγόντων, που είχαν τον τίτλο του κόμη. 1. Αλεξέι Κονσταντίνοβιτς (Πετρούπολη 1817 – Κράνσι Ρογκ, Τσερνίγκοφ 1875). Ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας). Από αριστοκρατική οικογένεια και ανώτερος τσαρικός αξιωματούχος, έζησε πολύ στη Γερμανία και στην Ιταλία, χωρίς όμως να πάψει ποτέ να επικρίνει βιαιότατα το τσαρικό καθεστώς με τα σατιρικά ποιήματά του, με την κωμωδία Φαντασία, που την απαγόρευσε η λογοκρισία, και με τα ποιήματα, που, με το ψευδώνυμο Κοσμάς Πουτκόφ, δημοσίευσε μαζί με τους 3 αδερφούς Ζεμτσούζνικοφ. Το 1862 έγραψε το δραματικό ποίημα Δον Ζουάν. Ήταν λαμπρός λυρικός με εξαιρετικό ταλέντο, και έγραψε, μεταξύ άλλων, μπαλάντες με ιστορικά θέματα και ποιήματα σε λαϊκό ύφος. Έγραψε επίσης μερικά ιστορικά δράματα, μεταξύ των οποίων είναι η τριλογία (1866-70) που αποτελείται από τα δράματα Ο θάνατος του Ιβάν του Τρομερού, Ο τσάρος Φιοντόρ Ιβάνοβιτς και το Ο τσάρος Mπόρις· αλλά η φήμη του στην εποχή του συνδεόταν κυρίως με το μυθιστόρημα Ο πρίγκιπας Σερεμπριάνυ (1863) που γράφτηκε κατά τα πρότυπα του Ουόλτερ Σκοτ. 2. Δημήτριος Ανδρέγεβιτς (1823 – 1889). Πολιτικός και συγγραφέας. Σπούδασε νομικά στην Πετρούπολη, στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Διετέλεσε πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της Πετρούπολης και το 1883 έγινε υπουργός των Εσωτερικών, θέση στην οποία παρέμεινε έως τον θάνατό του. Έγραψε: Ιστορία της ρωσικής δημοσιονομίας, Ο ρωσικός καθολικισμός κ.ά. 3. Θεόδωρος Πέτροβιτς (1783 – 1859). Γλύπτης και χαράκτης. Έργα του είναι η μεγάλη πύλη του ναού του Χριστού στη Μόσχα και πολλά άλλα εμπνευσμένα από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Δίδαξε γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πετρούπολης, που ήταν και πρόεδρός της. 4. Λέον (Λεβ) Νικολάγεβιτς (Γιασνάγια Πολιάνα, Τούλα 1828 – Αστάποβο, Ριαζάν 1910). Συγγραφέας. Από παλαιά οικογένεια ευγενών, σε ηλικία 2 ετών έχασε τη μητέρα του, γυναίκα εξαιρετικά μορφωμένη και με μεγάλες ψυχικές αρετές, που ο Τ. θα τη θυμάται αργότερα με λατρεία, και θα δημιουργήσει καθ’ ομοίωσή της την ηρωίδα του Μαρία Μπολκόνσκαγια στο Πόλεμος και Ειρήνη. Σε ηλικία 9 ετών ο Τ. έχασε και τον πατέρα του, κόμη Νικολάι Ίλιτς, ο οποίος εγκατέλειψε το στρατιωτικό επάγγελμα για να ασχοληθεί με τη διαχείριση της μεγάλης περιουσίας της γυναίκας του, από την οποία είχε 5 γιους. Η ανατροφή των παιδιών ανατέθηκε σε συγγενείς και ο Τ. πέρασε μια παιδική ηλικία εξαιρετικά γαλήνια και ευτυχισμένη στο μητρικό κτήμα της Γιασνάγια Πολιάνα. Με χαρακτήρα ευέξαπτο, δύσκολο, υπεροπτικό και ταυτόχρονα υπερευαίσθητο και στοχαστικό, άρχισε την αυτομόρφωσή του με το διάβασμα της Αγίας Γραφής και των έργων του Ρουσό. Γράφτηκε στο πανεπιστήμιο του Καζάν, όπου παρακολούθησε για λίγο μαθήματα στη σχολή ανατολικών γλωσσών και στη συνέχεια στη νομική σχολή. Όταν το 1847 ανέλαβε τη διαχείριση της περιουσίας του (5 χωριά και 330 ψυχές, δηλαδή δουλοπάροικους αρσενικού φύλου) εγκαταστάθηκε στη Γιασνάγια Πολιάνα, όπου προσπάθησε, χωρίς αποτέλεσμα, να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των χωρικών του –προσπάθεια που περιέγραψε στο έργο του Το πρωινό ενός κτηματία (γραμμένο το 1852 και δημοσιευμένο το 1856)– και τον ίδιο χρόνο (1847), άρχισε να γράφει ένα ημερολόγιο όπου, έως τον θάνατό του εκτός από σύντομα διαλείμματα, σημείωνε καθημερινά τα λάθη του και πρόγραμμα της ζωής του. Τα σύντομα διαστήματα παραμονής του στην Πετρούπολη και στη Μόσχα (όπου, το 1850, από το ημερολόγιό του, προήλθε το πρώτο σύντομο διήγημα Ιστορία της χθεσινής ημέρας, που δίκαια παρομοιάζεται, για το ύφος του, με έργα του Προυστ και του Τζόις), σημαδεύονται από τις περιπέτειες μιας έκλυτης ζωής με χαρτοπαίγνια και χρέη. Για να ξεφύγει από τη ζωή αυτή ο Τ. αποφάσισε το 1851 να φύγει μαζί με τον αδελφό του Νικολάι, που πήγαινε να συναντήσει το σύνταγμά του στον Καύκασο. Εκεί ξαναβρήκε τον εαυτό του: Παιδικά χρόνια είναι ο τίτλος του πρώτου έργου του Τ. –και ο πρώτος τόμος της τριλογίας Παιδικά χρόνια, Εφηβία, Νιάτα (1852-57)– όπου ξαναζούν, μέσα στα θαύματα ενός κόσμου που είναι σαν να τον ανακαλύπτει για πρώτη φορά και μέσα στη σπάνια καθαρότητα και ισορροπία ύφους και εικόνων, οι ζωηρές εντυπώσεις των πρώτων χρόνων της ζωής. Δημοσιευμένο στο Σύγχρονο, το έργο σημείωσε μεγάλη επιτυχία τόσο στους κριτικούς όσο και στο κοινό. Μπαίνοντας εν τω μεταξύ και αυτός στο στρατιωτικό επάγγελμα, ήρθε σε επαφή με πληθυσμούς που δεν είχαν ακόμα μολυνθεί από τον πολιτισμό, και αυτό του αποκάλυψε νέες αξίες, που περιέγραψε αργότερα στο μεγάλο διήγημα Οι Κοζάκοι (1863), που ποιητικά βρίσκεται στο ύψος του Πόλεμος και Ειρήνη. Μεταξύ των Παιδικών Χρόνων και των Κοζάκων πέρασε μια δεκαετία αναζητήσεων και πειραματισμών· είναι τα χρόνια που πέρασε στις φρουρές του Καυκάσου, της Μολδαβίας, της Βλαχίας, της Βεσσαραβίας· τα χρόνια του Κριμαϊκού πολέμου, της πολιορκίας της Σεβαστούπολης, της επιστροφής στη Μόσχα και στην Πετρούπολη· της παραίτησής του από τον στρατό, των ταξιδιών του στο εξωτερικό· του ενδιαφέροντός του για τα παιδαγωγικά ζητήματα και της ίδρυσης ενός σχολείου για τα παιδιά των χωρικών της Γιασνάγια Πολιάνα· του θανάτου του αδελφού του Νικολάι· τα χρόνια του ταξιδιού του στην Ιταλία, των συναντήσεών του με τον Χέρτσεν στο Λονδίνο και με τον Προυντόν στις Βρυξέλλες. Από τα διηγήματα αυτής της περιόδου (Η επιδρομή, Το πρωινό ενός κτηματία, Οι αναμνήσεις ενός παίχτη του μπιλιάρδου, Το κόψιμο του δάσους, Η οικογενειακή ευτυχία, Οι δυο ουσσάροι, Αλβέρτος, Τρεις νεκροί, Πολίκουσκα, Λουκέρνη) δεν εκτιμήθηκαν πολύ από το κοινό. Μεγάλη επιτυχία, αντίθετα, είχαν οι Ιστορίες από τη Σεβαστούπολη (1856) που ακρωτηρίασε η λογοκρισία, αλλά που ο τσάρος Αλέξανδρος B’, ενθουσιασμένος, φρόντισε να μεταφραστούν αμέσως στα γαλλικά και όπου ο T., με επιτυχημένες απλουστεύσεις, περιέγραψε τις ψυχολογικές αντιδράσεις των στρατιωτών μπροστά στη συνεχή απειλή του θανάτου. Από την εμπειρία του πολέμου, ο Τ. θα επωφεληθεί αργότερα στο Πόλεμος και Ειρήνη. Το 1862 εκδόθηκε το πρώτο τεύχος της παιδαγωγικής επιθεώρησης Γιασνάγια Πολιάνα με τα αποτελέσματα του ιδιότυπου εκπαιδευτικού συστήματος, εμπνευσμένου από τον Ρουσό και τον Πεσταλότσι, που ο Τ. είχε εφαρμόσει στο σχολείο του. Τον ίδιο χρόνο ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε στη Μόσχα τη 18χρονη Σοφία Αντρέγεβνα Μπερς (με την οποία απέκτησε 14 παιδιά), που τον βοήθησε πολύ στο συγγραφικό του έργο, αλλά και τον πίκρανε πολύ με την πνευματική απομάκρυνσή τους των τελευταίων ετών. Εγκαταστάθηκε στη Γιασνάγια Πολιάνα και απομονώθηκε από τους κύκλους των δημοκρατικών διανοουμένων, με τους οποίους είχε πρωτογνωριστεί το 1855 στην Πετρούπολη όπου, στο σπίτι του Τουργκένιεφ, συνάντησε τους Γκοντσάροφ, Μάικοφ, Πισέμσκι, Νεκράσοφ, Τιούτσεφ, Γκριγκόροβιτς, Τσερνισέφσκι, Φετ, Ανένκοφ, Πανάγεφ. Παίρνοντας από την αρχή, στη ζωή και στη λογοτεχνία (και φτάνοντάς την αργότερα έως τις ακραίες και τραγικές ακόμα συνέπειές της), τη θέση του αριστοκράτη γαιοκτήμονα, ο Τ. έμεινε μακριά από το πολιτικό και πνευματικό δημοκρατικό κίνημα, όπως αργότερα έμεινε μακριά και από τους ναρόντνικους και τον σοσιαλισμό, αλλά συγχρόνως βρισκόταν και σε διαρκώς οξύτερη σύγκρουση με την κυβέρνηση, με τον τσάρο, με την Oρθόδοξη Εκκλησία. Και –γεγονός χωρίς προηγούμενο στη ρωσική ιστορία– στη σύγκρουση αυτή στάθηκε μόνος του κρατώντας επαφή, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, με τις παλιές δυνάμεις παθητικής αντίστασης του αγροτικού κόσμου. Το 1863 η φήμη του Τ. ενισχύθηκε ξανά με την έκδοση των Κοζάκων και τον ίδιο χρόνο συνέλαβε την πρώτη ιδέα ενός ιστορικού έπους για τα γεγονότα του 1812: ο πρώτος σπόρος του Πόλεμος και Ειρήνη. Ο Τ. απορροφήθηκε από αυτό έως το 1869. Ο ρωσικός λαός στην πρώτη εκδήλωση του εθνικού χαρακτήρα του είναι ένα από τα κεντρικά θέματα του μυθιστορήματος - έπους μαζί με την παρουσίαση της ανώτερης κοινωνίας την εποχή του πατριωτικού πολέμου εναντίον του Ναπολέοντα και το καθολικότερο θέμα της ατομικής ζωής στους μοιραίους σταθμούς της ύπαρξής της. Σε σύγκριση με το ιστορικό μυθιστόρημα του 18ου και του 19ου αι., ο Τ. ανέτρεψε κάθε προκαθορισμένο σχήμα και αυτό έκανε δυνατή τη συνένωση στο βιβλίο του των αφηγηματικών τρόπων όχι μόνο του Σταντάλ και του Μπαλζάκ, αλλά και του Φλομπέρ, του Μοπασάν, του Γκόγκολ και της ρωσικής φυσικής σχολής. Η επιτυχία του Πόλεμος και Ειρήνη ήταν κολοσσιαία. Αμέσως μετά, ο T., σαν να είχε εξαντληθεί και αδειάσει η έμπνευση του, στράφηκε προς εντελώς άλλα ενδιαφέροντα: Καντ, Σοπενχάουερ, Πλάτωνας, Όμηρος, Biοι των Αγίων, μελέτες φυσικής, μαθηματικών και αστρονομίας (για τις ανάγκες της σχολικής διδασκαλίας) και εργασία στα χωράφια με τους χωρικούς. Το 1871 άρχισε να γράφει το Αλφαβητάριο, που δημοσιεύτηκε σε λαϊκή έκδοση σε τεύχη, το 1873, έτος κατά το οποίο άρχισε να γράφει την ‘Avvα Καρένινα, την οποία συνέχισε, με διακοπές, έως το 1878. Η δημοσίευση του έργου, που κατά τις αρχικές προθέσεις του Τ. έπρεπε να παρουσιαστεί ως αντιρομαντικό, ρεαλιστικό ψυχολογικό μυθιστόρημα προορισμένο για το μεγάλο κοινό, έγινε σε συνέχειες σε περιοδικό (όπως και το Πόλεμος και Ειρήνη). Γύρω από τον κεντρικό πυρήνα, την τραγική αλλά τυπική και σχεδόν κοινή ερωτική ιστορία της Άννας, με την είσοδό του σε πολλά σημεία αυτοβιογραφικού προσώπου του Λέβιν, ανοίγει μια νέα ηθική, κοινωνική και πολιτική προοπτική, μέσα στην οποία βρίσκουν τη θέση τους τα κρισιμότερα προβλήματα της Ρωσίας της δεκαετίας του 1860. Η εργασία επάνω στην ‘Avvα Καρένινα συνεχίστηκε και συμπληρώθηκε ανάμεσα στα πρώτα συμπτώματα της πνευματικής κρίσης του T., που ξέσπασε το 1880. Ήδη από το 1877, όταν διαφαινόταν η απίθανη επιτυχία του μυθιστορήματος, ο Τ. είχε κάψει χωρίς να διαβάσει τα εγκωμιαστικά άρθρα που του έστειλε ένας φίλος του. Αμέσως μετά αναγκάστηκε να τυπώσει με δικά του έξοδα το όγδοο μέρος, γιατί Ο Ρωσικός Ταχυδρόμος αρνήθηκε να δημοσιεύσει εξαιτίας των αντιεθνικιστικών θέσεών του και της θέσης που έπαιρνε εναντίον της ρωσικής επέμβασης στον σερβοτουρκικό πόλεμο. Απορροφημένος όλο και περισσότερο από τα ηθικά και κοινωνικά προβλήματα και την ιδιόρρυθμη παιδαγωγική του δραστηριότητα, στα τέλη του 1879 εκδήλωσε την επιθυμία να μπει σε μοναστήρι και να μοιράσει την περιουσία του στους φτωχούς, βασανιζόμενος όλο και περισσότερο από την απομάκρυνση της ζωής της σύγχρονης κοινωνίας από τις εντολές του Ευαγγελίου. Το 1879 άρχισε να γράφει τις Εξομολογήσεις, που όταν δημοσιεύτηκαν, το 1882, κατασχέθηκαν από την αστυνομία. Η απομάκρυνση του Τ. από την Oρθόδοξη Εκκλησία ήταν πλέον τετελεσμένο γεγονός (από το 1885 είχε την ιδέα να ιδρύσει μια νέα θρησκεία «του Χριστού... η οποία δεν θα υποσχόταν μια μέλλουσα μακαριότητα, αλλά θα έδινε την ευτυχία πάνω στη Γη»). Για την κρίση που περνούσε ο T., που από τότε θα παραμελήσει τη λογοτεχνική εργασία του, αποτελούν μαρτυρίες, εκτός από τις Εξομολογήσεις, που είναι ένας δραματικός απολογισμός των εμπειριών του κάτω από το φως μιας εσωτερικής αποκάλυψης, Η κριτική της δογματικής θεολογίας (1880) και το Τί πρέπει λοιπόν να κάνουμε; (1885). Ο Τ. αποκρούει τον μυστικισμό, ειρωνεύεται τα μυστήρια, ταυτίζει το καλό με την απόλυτη γνώση· μια φράση του Ευαγγελίου του Ματθαίου («μη αντιστήναι τω πονηρώ») του εμπνέει την ιδέα της μη αντίστασης στο κακό: από τα έργα του Ποια είναι η πίστη μου (1884) και Η βασιλεία του Θεού είναι μέσα σας (1891-93) ξεκίνησε ο λεγόμενος τολστοϊσμός των μαθητών του. Αλλά ο Τ. ενδιαφέρεται κυρίως για τη δική του προσπάθεια αυτοτελειοποίησης και την επαφή με τον απλό λαό: παίρνει μέρος στη ζωή των χωρικών, βοηθάει τους αντιρρησίες συνείδησης, προσπαθεί να συλλάβει την κατάσταση μέσα στην οποία ζουν οι εργάτες και το υποπρολεταριάτο, όλα αυτά χωρίς αποτέλεσμα, έτσι όπως είναι αντίθετος σε κάθε προοπτική ενός νέου τρόπου ζωής, που ήταν αναπόφευκτος ως συνέπεια της βιομηχανικής επανάστασης. Οι σταθερές πεποιθήσεις του κάνουν την τσαρική εξουσία και την Εκκλησία να τον βλέπουν με διαρκώς αυξανόμενη υποψία (το 1901 τον αφόρισε η Ιερά Σύνοδος), ενώ το σπίτι του στη Γιασνάγια Πολιάνα γίνεται το κέντρο ακτινοβολίας μιας επιρροής που ασκείται προς τις πιο διαφορετικές κατευθύνσεις. Την πολλαπλή δράση του εκείνων των χρόνων μαρτυρούν οι πολλές ηθικές πράξεις του, τα φυλλάδια με πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα (που κυκλοφορούσαν μυστικά μεταξύ των νέων), το έργο Tι είναι η τέχνη; (1897), με τη γνωστή καταδίκη της αυτονομίας της τέχνης, τα διδακτικά διηγήματα, οι αλληγορικοί μύθοι, οι διάλογοι, οι κωμωδίες με λαϊκό χαρακτήρα. Από την παραγωγή αυτή ξεχωρίζουν λογοτεχνικά έργα μεγάλης αξίας: το υπέροχο διήγημα Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς (1886), όπου το θέμα του θανάτου αποκτά ένα δυναμισμό που το έκανε υποδειγματικό, το δράμα Η δύναμη του σκότους (1886), το μυθιστόρημα Η σονάτα του Κρόιτσερ (1889), τραγική μελέτη της ζήλειας και μοναδική ανακάλυψη της διονυσιακής σχέσης μεταξύ έρωτα και μουσικής. Έγραψε ακόμα μερικά υπέροχα διηγήματα, που δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατό του, όπως ο Διάβολος και Ο πάτερ Σέργιος, που κυριαρχούνται από το επίμονο θέμα του αισθησιασμού. θαυμαστή λιτότητα επίσης πέτυχε ο Τ. στον Χατζή Μουράτ και στον Αλιόσα Γκόρσοκ. Μετά τον θάνατό του δημοσιεύτηκε ακόμα το αντιτσεχοφικό δράμα του Το ζωντανό πτώμα (1897-1900) και το ημιτελές Και το φως έλαμψε στα σκοτάδια (1894-1902). Το σημαντικότερο λογοτεχνικό δημιούργημα της περιόδου αυτής μένει το μυθιστόρημα η Ανάσταση (1899), όπου ο Τ. συνταυτίζεται με τα τρομερά προβλήματα που ανατάραζαν εκατομμύρια Ρώσων χωρικών και καμιά εκατοστή επαναστάτες. Η ζωντάνια και η αμεροληψία με την οποία δίνονται τα πρόσωπα, κάνουν την Ανάσταση το πιο μοντέρνο μυθιστόρημα του Τ. Όσο όμως πλησίαζε η επανάσταση του 1905 αποκαλυπτόταν η ανεπάρκεια των τολστοϊκών θεωριών μπροστά στη σκληρότητα των γεγονότων που έρχονταν. Το 1905 γράφτηκε ένα άρθρο Πάνω στο κοινωνικό κίνημα στη Ρωσία, το 1906 Η σημασία της ρωσικής επανάστασης και Περί του πολέμου, το 1907 το Ου φονεύσης, το 1908 το Δεν μπορώ να σωπάσω. Το 1909, γέρος και κουρασμένος, σκέφτεται να εγκαταλείψει την οικογένειά του εξαιτίας των αγεφύρωτων ασυμφωνιών με τη γυναίκα του. Το 1910 έγραψε μια κωμωδία αφιερωμένη στον αντιαλκοολικό αγώνα και δημοσίευσε μια εκλογή για ενηλίκους, Αναγνώσματα για κάθε μέρα (κατά το πρότυπο του κύκλου για παιδιά Τέσσερα βιβλία για διάβασμα). Στις 28 Οκτωβρίου, τη νύχτα, έφυγε από το σπίτι του, συνοδευόμενος από τον φίλο του γιατρό Μακοβίτσκι. Σταμάτησε σε ένα μοναστήρι, έπειτα σε ένα άλλο και έπειτα, μολονότι βρήκε άσυλο σε μιαν ίσμπα, ξανάφυγε γιατί φοβόταν ότι θα έψαχναν να τον βρουν οι δικοί του. Υποφέροντας από τον πυρετό, κατέβηκε στον σιδηροδρομικό σταθμό του Αστάποβο όπου ο σταθμάρχης τον φιλοξένησε στα δωμάτιά του. Εκεί πέθανε στις 7 Νοεμβρίου. Η πολιτική κηδεία του (η Εκκλησία του αρνήθηκε τη θρησκευτική) έγινε στη Γιασνάγια Πολιάνα και μεταβλήθηκε σε μεγαλειώδη εκδήλωση. 5. Αλεξέι Νικολάγιεβιτς (Νικολάγεβσκ, Σαμάρα 1882 – Μόσχα 1945). Συγγραφέας. Παρουσιάστηκε το 1907 με τη συλλογή Λυρικά, που την ακολούθησαν βιβλία με πεζογραφήματα, τα οποία, ακολουθώντας την τεχνοτροπία του νατουραλισμού, περιγράφουν την παρακμή της ρωσικής επαρχιακής αριστοκρατίας. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης πολέμησε στις τάξεις του στρατού των Λευκών και το 1919 έφυγε στο Παρίσι, όπου έγραψε μερικά από τα καλύτερα έργα του: το σύντομο μυθιστόρημα Τα παιδικά χρόνια του Νικήτα (1920), λαμπρή σπουδή παιδικής ψυχολογίας, και τις Αδελφές (1920), πρώτο τόμο της τριλογίας Ο δρόμος των βασάνων, μεγάλου πίνακα της ρωσικής ζωής στις παραμονές και κατά τη διάρκεια της επανάστασης, που τον ακολούθησαν τα βιβλία Το έτος 1918 και Θλιμμένο πρωινό (1941). Το 1922 ξαναγύρισε στην πατρίδα του και προσχώρησε στη γραμμή του νέου καθεστώτος. Στη μεγάλη παραγωγή του, που δείχνει έναν ενστικτώδη και γεμάτο ζωή συγγραφέα, περιλαμβάνονται μυθιστορήματα ουτοπιστικά και φανταστικά (Αελίτα, 1922, Η υπερβολίδα του μηχανικού Γκάριν, 1925), περιπετειώδη και αστυνομικά, αναμνήσεις από την πρόσφατη ιστορία (Ψωμί, 1937) και μεγάλων μορφών του παρελθόντος: το «δραματικό αφήγημα» Ιβάν ο Τρομερός (1942-43), διάφορα θεατρικά έργα και κυρίως η μυθιστορηματική βιογραφία Πέτρος ο Μέγας (1930-34), πλούσια και πιστή απεικόνιση της ρωσικής ζωής της εποχής, που τον έκανε διάσημο. Το εσωτερικό του σπιτιού όπου γεννήθηκε και έζησε ο Λέον Τολστόϊ στο κτήμα της Γιασνάγια Πολιάνα. Λεβ Τολστόι: προσωπογραφία του, έργο του Ιλία Εφίμοβιτς Ρέπιν (Πινακοθήκη Τρετιακώφ, Μόσχα).